آناتومی سیستم کلیه ومجاری ادراری

سیستم کلیه و مجاری ادراری شامل کلیه ها ،حالب ها،مثانه وپیشابراه است.ادرار توسط کلیه تشکیل شده ودر سایر بخش های سیستم جریان  یافته و نهایتا از بدن خارج می گردد.

کلیه

در بزرگسالان،کلیه ها یک جفت عضو(لوبیایی شکل به رنگ قهوه ای تیره می باشند که در قسمت خلفی پرده صفاق (در پشت و خارج حفره پریتوئن)واقع در دیواره خلفی شکم ودر فاصله بین مهره دوازدهم توراکس تا مهره سوم کمری ،قرار گرفته اند.

در بالغین وزن کلیه،بطور متوسط تقریبا113تا170 گرم ،طول آن حدود 10تا12 سانتیمتر وپهنای آن 6 سانتیمتر و ضخامت آن حدود2.5 سانتیمتر می باشد،کلیه سمت راست به علت وجود کبد در این سمت  ،کمی پایینتر از کلیه سمت چپ قرار گرفته است .

کلیه ها از خارج توسط دنده ها ،عضلات شکم و پشت واز داخل توسط بافت چربی که دور تا دور کلیه را احاطه کرده،ازهرگونه ضربه ای حفاظت میگردند.همچنین کلیه ها وبافت چربی اطراف آنها،از دیواره شکم ،توسط فاشیای کلیه که از جنس بافت پیوندی است،آویزان میشوند.غده آدرنال نیزبر روی هر کلیه قرار گرفته و از لحاظ عملکرد ،خونرسانی و عصب دهی ،کاملا مستقل ازکلیه ها عمل میکنند.

پارانشیم کلیه به دو بخش کورتکس (قشری)و مدولا (مرکزی)تقسیم میشوند.بخش مدولا که تقریبا حدود 5سانتیمتر پهنا دارد،داخلی ترین بخش کلیه را تشکیل میدهد و شامل قوس های هنله،عروق پیرامون توبول ها(لوله ها)و لوله های جمع کننده ی نفرون های قشری و نفرون های مجاور مرکزی میباشد.نهایتا مجاری مجاری جمع کننده به پیرامیدهای کلیه که به شکل هرم بوده و قاعده آنها به طرف سطح محدب کلیه و راس آنها به طرف ناف کلیه،قرار دارند،متصل میشوند.

هر کلیه شامل 8 تا 18 هرم است که این هرمها در 4تا13 کالیس کوچک تخلیه میشوند. این کالیسها نیز به نوبه خواد در 2تا3 کالیس بزرگ تخلیه شده و مستقیما به داخل لگنچه میریزند.لگنچه کلیه،در ابتدای سیستم جمع آوری کننده ادراری واقع شده و ساختار آن به گونه ای است که ادرار را جمع آوری نموده و آنرا به قسمت پایینتر منتقل مینماید.زمانی که ادرار از لگنچه ی کلیه خارج میشود،مقدار و ترکیب آن دیگر غیر قابل تغییر است.

بخش کورتکس کلیه که تقریبا 1سانتیمتر ÷هنا دارد،دورترین بخش از مرکز کلیه بوده و توسط لبه خارجی کلیه احاطه میشود.این بخش نیز شامل نفرون میباشد.

خونرسانی به کلیه ها

ناف یا لگنچه  کلیه بوده که شریان کلیوی به آن داخل وحالبها و ورید کلیوی از آن خارج میشوند.کلیه ها حدود20 تا25 درصد ازکل برون ده قلب را دریافت میکنندو این بدان معناست که کل خون بدن تقریبا حدود12بار در ساعت از کلیه عبور می نماید.شریان کلیه که از آئورت شکمی منشعب میگردد،به عروق کوچک و کوچکتری تقسیم میشود که سرانجام آرتریول آورانرا میسازند.آرتیول های آوران به شاخه هایی تقسیم میشوند که نهایتا گلومرول را میسازند.گلومرول به عنوان کلاف مویرگی جهت انجام فیلتراسیون گلومرولی بشمار می آید.خون از طریق آرتریول وابران گلومرول را ترک و از طریقرشبکه مویرگها و وریدها داخل ورید اجوف تحتانی میریزند.

نفرون ها

هر کلیه از یک میلیون نفرون تشکیل شده است.اگر یکی از کلیه ها آسیب ببیند و یا عملکرد خود را از دست بدهد،کلیه طرف مقابل درصدد جبران برامده و قادر است عملکرد کلیوی را در حد کفایت حفظ کند. نفرونها ساختمانهایی هستند که در پارانشیم کلیه جای گرفته و مسئول شروع تشکیل ادرار میباشند.اگر مقدار عملکرد نفرون ها به کمتر از 20درصد حد طبیعی کاهش یابد،انجام درمانهای جایگزین ضروری میشود.

نفرونها ،از نظر ساختمانی به دو نوع تقسیم میشوند:

1-نفرون های قشری که حدود 80 تا 85 درصد از نفرون ها را تشکیل میدهند،و در خارجی ترین قسمت کورتکس قرار دارند.

2-نفرون های مجاور مرکزی که حدود 15تا20درصد نفرون ها را تشکیل میدهند و بسیار دورتر از کورتکس قرار میگیرند.نفرون های مجاور مرکزی به واسطه قوس هنله بلندی که دارند قابل تشخیص هستندکه این قوس هنله بلند توسط مویرگهای بلندی که در عمق مدولای کلیه قرار داررند،احاطه میگردند.بلندی توبول نفرون مربوط به میزان توانایی آن در تغلیظ ادرار است.

نفرون از دو بخش ساخته میشوند:

1-بخش فیلتره کننده که در تماس بسیار نزدیک با شبکه مویرگی (گلومرول)قرار دارند.

2-بخش لوله ای که سبب اتصال اجزای نفرون  به هم میشود.

گلومرول یک کلاف مویرگی است که بین عروق خونی آوران و وابران ارتباط برقرار نموده و در تماس نزدیک با ساختمان اپیتلیالی کپسول بومن میباشد.غشائ گلومرولی از سه لایه تصفیه کننده به نام آندوتلیوم مویرگی ،غشائ پایه و اپیتلیوم تشکیل شده است..این غشاتئ بطور طبیعی ،فیلتراسیون مایعات و مولکول های کوچک را امکانپذیر ساخته اما از عبور مولکولهای بزرگ مانند سلولهای خونی و آلبومین جلوگیری مینماید.تغییرات فشار ونفوذپذیری غشائ گلومرولی کپسول بومن سبب عبور راحت تر مایع و مواد مختلف از عروق خونی شده و بدین ترتیب فضای داخل کپسول بومن پر از این محلول فیلتره میگردد.کپسول بومن اولین جزئء از اجزا تشکیل دهنده نفرون است.بدین صورت که مواد فیلتره شده به کپسول بومن به ترتیب وارد توبول پروگزیمال ،قوس هنله و توبول دیستال و نهایتا مجاری جمع کننده مدولاری وکورتیکال میشود.ساختار توبول کلیه طوری تنظیم شده است که توبول دیستال کاملا نزدیک محلی که آرتریول آوران و وابران به گلومرول واردو یا از آن خارج میشود قرار میگیرد.